सर्प शत्रू नव्हे मित्र
मानवाच्या अस्तित्वाच्या काळापासून सर्प आणि मानव यांचे नाते अनेकदा संघर्षपूर्ण राहिले आहे. सर्पांबद्दल असलेली भीती आणि अंधश्रद्धा यामुळे अनेकदा त्यांचा ऱ्हास होतो. परंतु, सत्य हे आहे की सर्प हे आपल्या पर्यावरणातील महत्त्वाचे घटक आहेत आणि ते आपल्यासाठी शत्रू नव्हे तर मित्र आहेत. सर्प आपले मित्र आहेत हे जाणून घेण्यासाठी आपण सर्पान बद्दलची अधिक माहिती समजून घेऊया
सर्पांचे महत्त्व:
* पर्यावरणीय संतुलन:
पर्यावरणीय संतुलन राखण्यासाठी सर्प हे अत्यंत महत्त्वाचे घटक आहे कारण सर्प हे अन्नसाखळीतील महत्त्वाचे घटक आहेत. ते कीटक, उंदीर आणि इतर लहान प्राण्यांना खाऊन आपल्या परिसरातील कीटकनाशकांचे प्रमाण कमी करतात. त्यामुळे ते आपल्या शेती आणि पर्यावरणासाठी उपयोगी ठरतात.
* विषारी प्राणी नियंत्रण:
आपल्या आजूबाजूच्या परिसरात सापांपेक्षाही विषारी काही प्राणी असतात या सर्व विषारी प्राण्यांना भक्ष बनविण्याचे कार्य सर्प करतात काही सर्प विषारी असले तरी ते मानवावर हल्ला करण्याचे प्रयत्न करत नाहीत. ते केवळ स्वतःच्या संरक्षणासाठीच विषारी दात वापरतात. अनेक विषारी साप विषारी उंदीर आणि इतर प्राण्यांना खाऊन आपल्या परिसरातील विषारी प्राण्यांचे प्रमाण कमी करतात.
* औषधशास्त्र:
सापांच्या विषातून अनेक प्रकारची औषधे बनवली जातात. साप चावल्यानंतर त्यावर उपाय म्हणून वापरल्या जाणाऱ्या औषधांमध्ये सुद्धा सापाच्याच विषयाचा वापर केलेला तसेच सापाच्या विषापासून बनविलेल्या अनेक औषधांमुळे कर्करोग, हृदयविकार आणि इतर अनेक आजारांच्या उपचारात केला जातो.
सर्पांबद्दलच्या अंधश्रद्धा:
* शाप:
अनेक संस्कृतींमध्ये सर्पांना शाप देण्याची तसेच साप हा अशुभ आहे ही मानण्याची प्रथा चालत आली आहे. स्वप्नात साप दिसणे हे चांगले लक्षण नाही असे अनेक लोक म्हणतात परंतु ही केवळ अंधश्रद्धा आहे. अनेक समाजामध्ये सापांना देवतांच्या रूपात पूजण्याची प्रथा आहे.
* विष:
आपल्या परिसरात साप दिसला की सगळे घाबरून जातात आणि त्याला मारतात कारण साप हा विषारी प्राणी आहे असे सर्व मानतात परंतु सर्व साप विषारी नसतात. जगातील सर्व सापांपैकी फक्त 10% साप विषारी असतात.
* आक्रमक स्वभाव:
बहुतेक साप शांत स्वभावाचे असतात आणि ते मानवापासून दूर राहण्याचा प्रयत्न करतात. ते केवळ जेव्हा त्यांना धोका वाटतो तेव्हाच हल्ला करतात.
सर्पांच्या संरक्षणासाठी
आपण काय करू शकतो:
* जागरूकता वाढवा:
सापांना वाचविण्यासाठी आपण सगळ्यांनी समाजामध्ये त्यांच्याविषयी असलेली अंधश्रद्धा कमी करून सापांविषयी जागरूकता वाढविण्याची गरज त्याकरिता शाळांमध्ये सर्पमित्रांची व्याख्याने आयोजित करता शेतकऱ्यांना सापाविषयी माहिती देऊन ते कशा पद्धतीने शेतीचे संरक्षण करतात हे सांगता येतं.आपल्या मित्रांना, नातेवाईकांना आणि समाजाला सर्पांबद्दलची माहिती द्या. त्यांना सांगा की सर्प हे आपल्यासाठी शत्रू नव्हे तर मित्र आहेत.
* सर्पमित्रांना मदत करा:
जर तुमच्या परिसरात साप दिसला तर सर्पमित्रांना कळवा. त्यांना पकडून सुरक्षित ठिकाणी सोडण्यात मदत करा.
* सर्पांना मारू नका:
जर तुम्हाला साप दिसला तर त्याला मारण्याचा प्रयत्न करू नका. त्याला शांतपणे एका कोपऱ्यात जाऊ द्या.
* वन्यजीव संरक्षण:
आपल्या परिसरातील वन्यजीव संरक्षणासाठी प्रयत्न करा. वृक्षारोपण करा, पाणी साठवून ठेवा आणि पक्ष्यांसाठी घरटे बनवा.
* सरकारी यंत्रणांना पाठिंबा द्या:
वन्यजीव संरक्षणासाठी काम करणाऱ्या सरकारी यंत्रणांना पाठिंबा द्या.
* शिक्षण: शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये सर्पांबद्दलचे शिक्षण देण्यासाठी प्रयत्न करा.
या सर्व वरील विवेचनावरून आपण हा निष्कर्ष काढू शकतो की
सर्प हे आपल्या पर्यावरणातील महत्त्वाचे घटक आहेत. त्यांच्याबद्दल असलेल्या अंधश्रद्धा दूर करून आपण त्यांचे संरक्षण करू शकतो. सर्पांचे संरक्षण करणे म्हणजे आपल्या भविष्यातील पिढ्यांसाठी एक स्वच्छ आणि निरोगी पर्यावरण निर्माण करणे.
लेखक-
प्रविण रामचंद्र क्षीरसागर
पर्यवेक्षक,श्री अर्जन खिमजी नॅशनल हायस्कूल खामगाव , जिल्हा बुलढाणा
Post a Comment